Verdienen aan verhaallijnen: Location based services en het erfgoed van de toekomst
In een van zijn reisboeken behandelt Bruce Chatwin het ontstaan van songlines. Hij schetst, voor ons als niet ingewijden in de aboriginalcultuur, hoe de oorspronkelijke bewoners van Australië het land al zingend vorm hebben gegeven. Een belangrijk concept in de cultuur van de aboriginals is dat land en bewoner één zijn. Wat zijn we immers als we niet in hoge mate bepaald worden door onze omgeving, onze band met de alomtegenwoordige natuur en cultuur? Chatwin verbindt zijn concept van songlines en hoe deze gezangen de oorspronkelijke bewoners de weg wezen, aan hoe de mensheid zich over de aardbol heeft verspreid. Gezongen verhalen fungeerden toen en nu als routeplanner én als identiteitsvormer. Hoe vind je de weg? Hoe verbind je je met je omgeving? Hoe herken je oriëntatiepunten onderweg en hoe deel je je ervaringen met anderen of met een volgende generatie? Dit zijn uiterst actuele vragen die aanleiding hebben gegeven tot het ontwikkelen van online technieken die geo-locatie verbinden met betekenis om zo aan toeristen, gebruikers, en inwoners betekenisvolle beleving te bieden.
De afgelopen jaren heeft de erfgoedsector in Nederland en ver daarbuiten de waarde van die verhalen ingezien. Mede aangezet door de eis van subsidiegevers om meervoudige waarde te creëren bij hun kerntaken en –producten (collecties en tentoonstellingen) hebben musea, archieven en bibliotheken dit krachtdadig opgepakt. Storytelling – al dan niet digitaal – is tegenwoordig vrijwel altijd onderdeel van een cultureel ontwikkelingsconcept dat locatie als een van de betekenis-dimensies ziet. Helaas wordt dit concept meestal inhoudelijk op een traditionele manier vanuit een van bovenaf opgelegd, redactioneel concept ingezet.
Aan de andere kant zien we dat de lezers van deze verhalen niet langer gezien kunnen worden als passieve toehoorders, maar zich steeds actiever mengen in de creatie van zijn of haar eigen belevenis. Daar komt nog bij dat de opkomst van de netwerksamenleving en voortschrijdende digitalisering de waarde-ketens in de culturele sector onder druk zetten. Hoe kunnen culturele instellingen het publiek trekken en aan zich binden – en daarbij nieuwe verdienmodellen ontwikkelen – als ze zich niet meer open stellen voor participatie en interactie door en met de klant?
In een tijd van een terugtredende overheid en een tekort aan sponsors en mecenassen, moeten organisaties fundamentele keuzes maken ten aan zien van hun core business en hoe deze vermarkt kunnen worden. Deels zullen zij die overheid voor het blok moeten zetten: geen subsidie, dan geen China-reis; niet voldoende middelen dan ook geen platform waarop miljardendeals gemaakt kunnen worden. Daarbij worden de relaties het best gesmeerd met grote namen, met de Smaak van Europa, zoals dat op andere continenten herkend wordt.
Geo-locatie en community
Niet alle cultuur is van het grote gebaar en is hiervoor geschikt. Die uitingen kennen een andere, deels aanvullende intrinsieke waarde: dat wat ons als culturele burgers direct en individueel raakt omdat het verband houdt met een plaats van (onze) betekenis, met een historische persoon die daar gewoond heeft of gebeurtenis die een generatie heeft geraakt. Verhaal- en themalijnen die inzetbaar zijn voor zowel een wethouder erfgoed/cultuur als voor een die over toerisme gaat. Die informatie zorgt dat het biertje op een terras in de schaduw van de kathedraal zo goed smaakt, nadat we net van die bevlogen Engelse gids in Chartres een wel heel persoonlijke rondleiding hebben gekregen.
Dit is de cultuur (en steeds meer de economie) van de grote aantallen en dito gevolgen. Kijk maar naar de consequenties van een steeds verder groeiende toeristische markt in Amsterdam, als de culturele sector in haar aanbod vol gas geeft. Dan is er opeens de uitdaging hoe we de toeristen verspreiden over de regio met gebruikmaking van de meest innovatieve digitale technieken. We kunnen dan gebruik maken van technieken die ooit aansloegen in nichemarkten als geo-caching. Daarbij moeten gebruikers in een spel op zoek naar een verborgen schat, compleet met schatkaart en aanwijzingen, alleen of in groepsverband.
Location based services
De uitdaging zit in het trekken en engageren van een breder dan alleen in cultuur geïnteresseerd publiek. Immers, met een sterk versnipperd aanbod waarbij iedere instelling zijn eigen app ontwikkelt, de gemiddelde erfgoed-wandelapp op eigen kracht niet meer dan enkele honderden downloads haalt, én met een trend dat apps alleen nog overleven als ze need to have zijn, zullen we de handen ineen moeten slaan. Generieke producten die lokaal worden ingevuld of gedeeld, waarbij grote (en in marketing termen) rendabele communities ontstaan, kunnen een uitweg bieden.
Het landelijke en inmiddels ook in België actieve erfgoed- cultuur- en toersmeplatform if then is now onderzoekt concepten voor grensoverschrijdende apps waarbij een combinatie gemaakt wordt van digitale content en live experiences, met commerciële en ook voor de non-profit partners in te zetten location based services.
Dit soort experimenten stimuleert de zoektocht naar nieuwe (verdien)modellen. In deze (verdien)modellen draait het voor een groot deel om de vraag welke waarde voor wie en hoe gecreëerd wordt. Of deze experimenten succesvol zullen zijn voor de deelnemende partners, hangt ervan af in hoeverre samenwerking echt gevonden wordt. Wij laten ons vooral leiden door de nieuwe economie van het delen (waar mensen vanuit intrinsieke motivatie belangeloos informatie maken en delen) in onze missie om een uiteindelijk Europees platform if then is now te realiseren. Wie doet er mee, met name bij de ontwikkeling van de killer-app voor erfgoed? www.ifthenisnow.nl
Dit is een voorpublicatie uit het themanummer over innovatie en waardecreatie (voor erfgoed) van MMNieuws, vaktijdschrift over cultureel ondernemerschap.