Businessmodel innovatie
In tien jaar tijd hebben musea, archieven en andere erfgoedbeherende instellingen een goede start gemaakt met het digitaliseren van belangrijke erfgoedcollecties en het ontwikkelen van digitale diensten. Soms hebben die diensten nog een experimenteel karakter, maar ze krijgen wel steeds meer strategische waarde: het versterken van de rol van erfgoed in de digitale samenleving.
Erfgoed in transitie
Gedurende deze jaren heeft er ook een professionaliseringsslag plaatsgevonden in de sector. Deze beweging, die door de overheid werd ondersteund, heeft geresulteerd in deskundigheidsbevordering binnen de muren van de instellingen. Daarnaast is de ICT-dienstverlening ingebed in de beleidsplannen van de organisaties. Toch moeten we constateren dat de digitale dienstverlening zoals die tot nu toe is ontwikkeld nog niet optimaal aansluit bij het mediagedrag van de hedendaagse gebruiker. Die verwacht bijvoorbeeld erfgoedmateriaal te kunnen halen, brengen en bewerken op populaire interactieve sites als Youtube, Flickr, Facebook en Wikipedia.
Vragen
Zowel de instellingen zelf als beleidsmakers op landelijk, regionaal en lokaal niveau zien brede toegankelijkheid van erfgoed als een belangrijke bijdrage aan ons gezamenlijk maatschappelijk kapitaal. Maar bij de uitvoering van die opdracht stuit men op diverse barrières van onder andere auteursrechtelijke, organisatorische en technologische aard. Ook worden de instellingen door de overheid gestimuleerd enige vorm van ondernemerschap in hun digitale dienstverlening te tonen. Het toegankelijk maken van het materiaal vraagt immers om nieuwe technieken en nieuwe diensten die bekostigd moeten worden.
Een belangrijke vraag is dan ook hoe verdienmodellen met digitaal erfgoed ontwikkeld kunnen worden zonder dat die brede toegankelijkheid in het gedrang raakt. Kortom, de erfgoedsector staat voor de uitdaging de business modellen te herijken en te vernieuwen.
BMICE
‘Business Model Innovatie Cultureel Erfgoed’ (BMICE) is erop gericht de genoemde knelpunten voor erfgoedinstellingen inzichtelijker te maken. Op basis van probleemanalyses worden op dit platform en in de gelijknamige publicatie oplossingsrichtingen geschetst die de instellingen kunnen helpen de juiste keuzes te maken over de verdere ontwikkeling van hun digitale diensten.
Kansen
De overgang van een analoge naar een digitale propositie biedt tal van mogelijkheden voor het creëren van maatschappelijke waarde, maar dit gaat niet zonder slag of stoot. Vrijwel alle onderdelen van de bedrijfsvoering van de instellingen zullen door deze transitie geraakt worden, waarbij digitale dienstverlening steeds centraler komt te staan. Hiervoor is innovatie van het business model noodzakelijk.
Knelpunten
Vier hoofdknelpunten staan bij BMICE centraal: Organisatie, ICT-infrastructuur, Auteursrechten en Verdienmodellen.
- Organisatie heeft met name te maken met de problematiek van vernieuwing van de organisatie, de herallocatie van mensen en middelen centraal staan: hoe ga je als publieke instelling om met de veranderende eisen van de buitenwereld? Hoe zorg je voor een maximalisering van de waardecreatie van digitaal erfgoed en wat zijn hiervan de bedrijfsmatige implicaties?
- Infrastructuur gaat meer specifiek over oplossingsrichtingen voor de ICT-infrastructuur. Geconstateerd wordt dat de huidige, vaak instellingspecifieke systemen niet meer voldoen aan de vraag naar geïntegreerde oplossingen.
- Auteursrechtelijke problemen vormen een horde van jewelste bij het hergebruik van erfgoed, zowel in gevallen waar de rechthebbenden onbekend zijn als in gevallen waar juist goed bekend is wie de rechten heeft.
- Het vierde knelpunt beweegt zich op het vlak van de verdienmodellen. Daarbij gaat het om het ontwikkelen en aanboren van nieuwe inkomstenbronnen door direct of indirect digitaal erfgoed te exploiteren.
De vier knelpunten vormen de vier hoofdcategorieën op BMICE.nl. In elke categorie worden berichten gepubliceerd die direct betrekking hebben op het betreffende knelpunt, en die nieuwe oplossingen aanreiken, verduidelijken, of een opinie weergeven.