Correlatie tussen digitaal en fysiek bezoek?

 

Door: Noortje de Groot (afbeelding: Ashkan Mortezapour)

Tijdens een stage bij het Nederlands Instituut voor Mediakunst, kwam ik voor het eerst in aanraking met het digitaliseringsproces en digitale platformen in de culturele sector. Ik stond tijdens deze stage stil bij de ervaringen die bezoekers online beleven en de grensvervaging tussen de fysieke en digitale wereld. Na deze stage ben ik de ontwikkelingen rondom digitalisering, nieuwe initiatieven en projecten rondom dit onderwerp in de gaten blijven houden. Digitalisering is niet alleen een relevant thema in de museumwereld maar is in veel andere sectoren ook relevant. De grensvervaging tussen de digitale en fysieke wereld is daarnaast ook een actueel thema. Een thema dat mij nog altijd bezighoudt.

Ik ben altijd erg geïnteresseerd geweest in de antropologische benadering van de museumervaring. Sinds musea meer gebruik maken van digitale platformen wordt er veel gesproken over het gegeven dat de fysieke collectie van een museum hier niet aanwezig is. De toekomst is gericht op een virtuele omgeving en dit thema is en blijft de komende jaren dan ook relevant. Echter is het in deze sector zo dat de fysieke tegenhanger van het museum zal blijven bestaan. Simpelweg omdat het erfgoed is dat beschermd is, ons informatie geeft over het verleden en het fysieke object digitaal niet aanwezig is. Daarom leek het mij belangrijk te onderzoeken hoe een digitaal museum een fysiek museum kan versterken en hoe musea de digitale platformen het beste kunnen optimaliseren.

Het onderzoek dat ik heb uitgevoerd had als doel inzicht te verkrijgen in de manieren waarop een digitaal museum een fysiek museum kan versterken. Daarnaast was het ook een doel om te bedenken hoe musea het gebruik van de nieuwe digitale platformen kunnen optimaliseren. Ik wil met dit onderzoek een zinvolle bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling in het optimaliseren van het digitale en fysieke museumbezoek. Dit onderzoek is dan ook relevant voor een ieder die geïnteresseerd is in digitalisering en/of werkzaam is in erfgoedinstellingen.

In eerste instantie had ik het idee dat er ontzettend veel onderzoek naar dit onderwerp verricht was. Na een aantal pogingen om via Google te zoeken of er al een soortgelijk onderzoek gedaan is vond ik onder andere een scriptie uit 2005 waarin onderzoek wordt gedaan naar presentaties van collecties in fysieke en digitale omgevingen door Saskia Waterman aan de Universiteit van Utrecht. In deze periode was de digitalisering al wel ingezet maar bevond het zich nog in een ander stadium. In eerdere jaren waarin onderzoek naar digitale musea en digitalisering gedaan is, waren nog niet daadwerkelijk veel collecties online gepresenteerd en sociale media bevonden zich in een vroeg stadium.
Er zijn inderdaad een aantal onderzoeken rondom dit thema verricht maar niet recent en niet vanuit de antropologische benadering die in dit onderzoek toegepast wordt. Veel musea zijn weliswaar nog in de fase waarin ze bezig zijn met hun collectie en informatie zo vernieuwend mogelijk toegankelijk te maken, maar het valt niet meer te ontkennen dat er sprake is van een digitaal tijdperk. Daarom richt dit onderzoek zich op de toekomst. Interessant is het om te kijken wat de verschillen zijn tussen het bekijken van een digitaal en een fysiek museum, en hoe een digitale collectie optimaal kan werken en voor de bezoeker beter gemaakt kan worden. Op deze informatie kunnen musea hopelijk weer anticiperen in het digitaliseringproces.

Online is er meer dan genoeg informatie te vinden over het proces zelf. DEN Digitaal Erfgoed Nederland is hier een mooi voorbeeld van. Andere voorbeelden die vooruitstrevend en innoverend bezig zijn met dit onderwerp zijn bijvoorbeeld MuseumNext, Museum of the Future, Museums and the Web en Erfgoed 2.0. Bij deze platformen zijn social media erg belangrijk. De vragen die komen kijken bij het digitaliseringproces, en die ook van belang zijn in dit onderwerp, worden binnen deze platforms besproken.

Het thema, de correlatie tussen digitaal en fysiek, zal de komende jaren relevant blijven omdat het onderzoek zich in een proces bevindt; de verschillende benaderingen tussen fysiek en digitaal zullen de komende jaren niet minder belangrijk zijn.

De musea waarin het onderzoek heb uitgevoerd zijn het Amsterdam Museum en het Stedelijk Museum Amsterdam. Hier heb ik observaties uitgevoerd en een experimenteel onderzoek gedaan met een focusgroep. Daarnaast heb ik literatuuronderzoek uitgevoerd en experts geïnterviewd. Allemaal als zoektocht naar antwoord op de volgende vragen:

• Wat voor een waarden kunnen museumervaringen hebben?
• Hoe ervaren mensen het fysieke museumbezoek?
• Hoe ervaren mensen het digitale museumbezoek?
• Kan een digitaal object dezelfde respons teweeg brengen als een fysiek object?
• Wat zijn de significante verschillen in de museumervaring tussen het digitale en fysieke museum?
• Welke nieuwe initiatieven zijn constructief voor de toekomst om de digitale en fysieke museumervaring te optimaliseren?

Uit het onderzoek bleek onder andere dat het digitale museum het fysieke kan versterken door een goede digitale post-visit ervaring te creëren. De post-visit ervaring vindt plaats na afloop van het fysieke museumbezoek. Hierdoor voelt de bezoeker zich langer verbonden met het museum. Daarnaast wordt door een uitgebalanceerde post-visit ervaring herhaalbezoeken gestimuleerd.
Ook bleek dat het, om een gelijke waardering te genereren voor zowel het digitale als fysieke museum, efficiënt is als de bezoeker in het digitale museum hetzelfde kan verwachten als in het fysieke museum. Dit betekent dat de routing en de ‘look en feel’ van een tentoonstelling synchroon zijn aan elkaar.

Uit het onderzoek resulteerde dat het voor de toekomst van het digitale museum belangrijk is dat deze een hechte verbinding aangaat met onderwijsinstellingen. Omdat op scholen op dit moment, en in de toekomst, digitale educatie plaatsvindt zou het gemakkelijk zijn om het digitale museum hierin te integreren. Niet alleen wordt er dan bij een ‘jongere doelgroep’ interesse opgewekt om eventueel naar het museum te gaan, het museum vervult ook zijn functie in het overdragen van kennis. De waardering van educatie in het digitale museum ligt erg hoog bij de bezoeker.
Bovendien werd er geconcludeerd dat de sociale media platformen van musea geoptimaliseerd kunnen worden door een gemeenschap te creëren waar meer interactie plaatsvindt. Omdat de drempel voor bezoekers zo lager komt te liggen, zullen deze sneller het digitale museum bezoeken. Hierdoor kan de digitale museumervaring versterkt worden en daardoor ook de post-visit ervaring. Dit resulteert uiteindelijk weer in een versterkte fysieke museumervaring

Voor alle uitkomsten en de resultaten van het onderzoek verwijs ik graag naar de volledige scriptie via Erfgoed 2.0.