de e-cultuur archipel

In een artikel met de titel MultimediaN E-culture vs MUSIP en CiC probeerde ik als “reiziger” in het eilandenrijk van de e-cultuur, zoals ik dat ervoer tijdens de DEN conferentie, te begrijpen waarom er zo ongelooflijk veel verschillende initiatieven zijn, die allemaal bezig zijn hun eigen eiland te ontsluiten. Ik voelde me bijna een misplaatste toerist, die zoekt naar de brug tussen de eilanden, een veerpont desnoods.

Een reiziger laat zich liever niet hinderen door lokale belangen. Een reiziger wil juist verbanden leggen en beleven.
Vandaag kwam er een reactie van Simone Stoltz (adviseur eCultuur Noord-Holland) op het bericht. Een reactie die zo uitgebreid, boeiend en verhelderend is, dat ik graag de vrijheid neem om deze reactie als nieuw bericht aan dit weblog toe te voegen.

“Interessant bericht dit … je snijdt nogal iets aan. Niet zozeer vanwege het onderwerp maar wel vanwege de beladenheid die er achter schuil gaat.
Je noemt een drietal projecten die in Nederland gaande zijn met als doel, want uiteindelijk is dat wat we allemaal willen, ‘De Collectie Nederland’ in kaart te brengen. Dit soort projecten bestaat eigenlijk al sinds het internet in Nederland actief gebruikt werd. Want in tegenstelling tot wat vele denken (ik roep het zelf ook regelmatig) loopt de erfgoedwereld qua idee en wens niet ver achter op de andere sectoren uit de samenleving. Het probleem bij de erfgoedwereld (het wordt ook uit jouw bericht weer duidelijk) is wéér het zoveelste project voor de digitale toegankelijkheid van de Collectie Nederland.

Over de Collectie Nederland is in de jaren ’90 (misschien al wel eerder!) gesproken door Charlotte van Rappard-Boon (hoofd erfgoed inspectie). In 1993 is het toenmalige SOM in Utrecht gestart met de Collectie Utrecht. De eerste provinciebrede collectieontsluiting! Toen nog erg besloten, maar innoverend genoeg om OCW wakker te schudden. In 1997 is besloten dit project uit te breiden met een landelijke dekking. Het concept MusIP was geboren! De techniek, dacht men toen, was nog niet zo ver. Dus zijn er jaren over heen gegaan voordat de database zoals we die nu kennen gebruiksklaar was. Sinds 2003 zijn de erfgoedhuizen van Nederland bezig geweest met de inventarisatie van wat de Collectie Nederland zou moeten zijn. Nu nog zijn we (ja ikzelf ook) bezig met het in kaart brengen via MusIP. Immers, de Amsterdamse musea ontbreken nog (eind september zijn die afgerond).

Naast MusIP wordt nu sinds anderhalf jaar ook aan de Collectiewijzer gewerkt (ICN). Ook de collectiewijzer heeft als doel Collectie Nederland in kaart te brengen. Zij doen dit niet zoals MusIP (gelukkig) in een eigen database, maar zoeken naar mogelijkheden om de bestaande collecties (lees: databases) aan elkaar te koppelen. Het ICN is hiervoor met Aduna (Amersfoort) en Q42 (Den Haag) in zee gegaan. Wat goed nieuws is, aangezien Aduna als sinds ergens jaren ’90 actief is met het semantisch web. En dus al hele lange tijd gespecialiseerd is met het aan elkaar knopen van databases zoals die waar de Collectie Nederland mee kan worden opgebouwd! Waarom is hier bij de geboorte van MusIP niet al aangeklopt…

Naast Aduna is nu dus ook een MultimediaN actief met een search engine, Cultuur in Context wil zich hier op gaan richten, de Collectiewijzer wordt gebouwd en MusIP is met partners aan het zoeken naar uitbouwmogelijkheden. Twintig jaar later blijkt men dus nog als eilandjes langs elkaar heen te werken en is ‘De Collectie Nederland’ nog steeds geen feit. Het lijkt wel of de erfgoedsector hier een abonnement op heeft. Zelf maak ik me er ook (onopzettelijk) schuldig aan. Als adviseur eCultuur Noord-Holland bemoei ik me met de streekgebonden collectie-portals, als projectleider MusIP met de landelijke deelcollecties en de mogelijke groei (of verdieping) hierin en als klankbord van de ICN collectiewijzer aan brainstormen over de juiste route en partijen. Waarom is het in deze sector zo moeilijk om met z’n allen om de tafel neer te strijken? Waarom daarbij niet meteen een stoel vrij maken voor een afgevaardigde van OCW? Waarom niet eindelijk zorgen voor een gemeenschappelijk product uit al die losse initiatieven?

In je bericht verwijs je naar Cultuur in Context en naar MultimediaN en je vraagt je af wat het verschil is tussen beide. Volgens Jacco van Ossenbrugge moet dat verschil nog blijken aangezien CIC nog in ontwikkeling is. Hij zegt CIC in de gaten te houden en verwacht dat andersom ook. Ironisch genoeg slaat hij hier de spijker op de kop. Uiteindelijk is er, mijn inziens, geen verschil in al deze projecten. Uiteindelijk willen we simpelweg dat het publiek vanuit de luie stoel al haar schatten aan cultuureel erfgoed kan ervaren en bewaren.
En dus wordt er ondertussen weer een eilandje opgespoten in die enorme oceaan van erfgoed dat ligt te kijken naar een ander eilandje. Ze groeien allebei, maar worden ze ook samen één?
Kunnen we niet gewoon een bruggetje plaatsen zodat in ieder geval het publiek kan eilandhoppen?

Overigens vind ik de verklaring op de website van CIC goed geformuleerd. Zij leggen op een nette manier de vinger op de zere plek: “De erfgoedinstellingen zijn op dit moment onvoldoende in staat de groter wordende vraag naar rijke en geïntegreerde informatie te beantwoorden. De professionals in deze culturele instellingen hebben de maatschappelijke taak toegang te geven tot cultureel erfgoed, maar zij zitten in een spagaat. Aan de ene kant dienen zij de historisch gegroeide eigenheid en uniciteit van de fysieke (en digitale!) collectie te ontwikkelen en te promoten omdat daaraan veelal de identiteit en het bestaansrecht van de instelling wordt ontleend. Aan de andere kant bespeuren zij de groeiende vraag van bezoekers naar een geïntegreerde en rijke toegang tot het cultureel erfgoed, die zich niets aantrekt van institutionele grenzen en gescheiden (digitale) collecties.” Vooral dat laatste is een probleem. In oorsprong is de spagaat niet aan de erfgoedinstellingen zelf te wijten. Nogmaals, het idee en de wens is er al lange tijd maar de middelen niet.

Nu wil ik het niet op het oude vertrouwde geen-geld-excuus gooien. De overheid is immers lekker aan het toeschieten in de vorm van enkele miljarden voor digitalisering, maar is dat voldoende? “Het programma Cultuur in Context wil professionals van erfgoedinstellingen meer betrekken bij, en beter uitrusten voor de ontwikkeling van de (digitale) kennisinfrastructuur van de erfgoedsector.” Ook dit juich ik toe, als de instelling het (eindelijk) zelf kan, is wellicht de samenwerking en bundeling van kennis en kracht eerder voorhanden. Wat dat betreft ben ik (vanuit de ondersteunersfunctie) ook zeer tevreden met de eerste twee doelstellingen bij CIC…

En misschien toch ook een mooi zonnetje boven die oceaan: vanuit MusIP en de Collectiewijzer is samenwerking een feit…”