Fundacion Guayasamin, Quito (Ecuador)
Een zonnige zomerochtend in maart. Een immense stad met duizenden mensen, honderden auto’s en stinkende bussen die je voorbij rijden als je niet op tijd je hand opsteekt, waarvan je op de heuvel waar jij loopt totaal geen weet hebt. De straten waar je loopt zijn wijds opgezet, de huizen groot en kleurrijk en prachtige bloemen sieren de hekwerken.
In deze wijk tref je Museo Guayasamin; een oase van rust! Prachtig gelegen op een eigen (ommuurd) terrein met beelden, bloemen en mozaiekbankjes aan de rand van de heuvel waar vandaan je van een prachtig uitzicht over de drukke stad geniet. Hier wil je voorlopig niet meer weg…
Niet alleen die heerlijke plek maar ook de aard van de collectie, de cultuur van het land en het effect van de kunstenaar op de bevolking én de politiek heeft mij, toen ik daar in 2002 rondleidingen gaf aan de (toen nog enkele) bezoekers heeft dit museum mij verrast, verwonderd en ‘bewust gemaakt’. Ik ben zelf geen ‘fan’ van moderne kunst. Er is daarin weinig werk dat me weet te raken. Toch gaf ik bij dit museum de voorkeur voor deze collectie in tegenstelling tot de andere museale vertrekken. Bij deze werken was het namelijk om het verhaal achter de werken, om de ideeën, opvattingen en gebeurtenissen waarnaar het werk verwijst, om de kunstenaar en het verhaal dat hij met het werk wil vertellen. Op deze plek in Ecuador is mijn lust voor reizen opgewekt en sindsdien niet meer weggeëbd.
Het Museum
Fundacion Guayasamin is een museum opgericht door kunstenaar Oswaldo Guayasamin (1919-1999). Het museum bestaat uit drie tentoonstellingsgebouwen, een externe werkplaats/atelier, bijbehorende kantoren en een winkel. De Fundación Guayasamin Museum is ook actief in het geven van workshops en huisvest een indrukwekkende bibliotheekcollectie. Oswaldo heeft de non-profit organisatie in 1977 opgericht. Zijn doel hierbij was aanvankelijk een integraal cultuurcentrum te creëren. Tegenwoordig heeft het museum als doel zijn werken tentoon te stellen, zijn verzamelingen inzichtelijk te maken en zijn ideologie te versprijden. De stichting speelt sinds oprichting, en nog steeds, een belangrijke rol in de culturele aspecten van Ecuador en heeft bijgedragen in evenementen, concerten en publicaties.
De drie museumgebouwen van Fundación Guayasamin vertegenwoordigen drie verschillende verzamelgebieden,: archeologie, koloniale kunst en moderne kunst. In de sectie “Arte Arqeológico” vinden we een (vrij) grote collectie pre-Columbiaanse objecten die Oswaldo gedurende zijn leven zelf verzameld en bijeengebracht heeft. De collectie biedt een goede weergave van de ontwikkelingen en leefwijzen gedurende de pre-Colombiaanse periode te Ecuador van de verschillende oorspronkelijke Ecuadoriaanse culturen, zoals de Valdivia, de Chorrera, Tolita, Coaque en Bahia. Deze collectie telt 3000 objecten waarvan de helft opgenomen is in de vaste opstelling in het museum.
De sectie “Arte Colonial” betreft een ongeveer 300 objecten tellende collectie uit de koloniale periode van Ecuador. Hier ziet de bezoeker werken van de zogenaamde Escuela Quiteña, waar namen zoals Caspicara, Pampite, Vélez en Miguel de Santiago deel van uitmaken. Het derde gebouw, “Arte Contemporáneo”, biedt ruimte aan Guayasamins eigen werken. Het is ook hier waar de ideeën van Guayasamin het best tot uiting komen.
De werken
Zijn werk is voornamelijk gericht op het verwoorden van zijn ideologie. Guayasamin wil het slechte in het leven verbeteren en richt zich dan ook vaak op het bestrijden van armoede en het opkomen voor mensenrechten. Zijn humanistische werk, vaak gemarkeerd als expressionistisch, weerspiegelt de pijn en ellende die het grootste deel van de mensheid heeft doorstaan, en veroordeelt het geweld van de 20ste eeuw, gekenmerkt door Wereldoorlogen, burgeroorlogen, genocide, concentratiekampen, dictaturen en martelingen. Oswaldo uitte zijn afkeer hiervoor in zijn schilderijen.
Een van zijn bekende werken hierin is het twaalf-luik “Las Manos” (de handen) dat hij schilderde binnen zijn serie “La Edad de la Ira” (het tijdperk van woede). Elk beeld toont een menselijke emotie of gevoel, zoals verdriet, angst of pijn. De toonzetting in veel van zijn werk was negatief qua onderwerp, kleurstelling en verbeelding. Aan de andere kant zijn er zijn (postitief gestemde) werken waarin hij de vrouw lijkt te verheerlijken als reddende engel. 
Voortkomend uit zijn (enorme) liefde en respect voor zijn eigen moeder zag Oswaldo de vrouw als voorwaarde voor een betere wereld. Zij zorgt voor de liefde en warmte die op vele plaatsen in de wereld zo sterk ontbreekt. Ook dit is duidelijk zichtbaar in zijn werk.
Naast schilderijen maakte hij muurschilderingen en beeldhouwwerken. Bekende muurschilderingen kun je aantreffen in Quito (in het regering gebouw, diverse staatspaleizen en de universiteit), in Madrid (Barajas Aereopuerto) en in Parijs (het UNESCO hoofdkantoor). Al deze werken zijn politiek getint.
Zijn schilderijen worden getoond in zo’n beetje elke hoofdstad van Zuid-Amerika en in veel Europese musea, zoals in de Hermitage in St Petersburg, maar ook in musea in Praag, Rome, Madrid, Barcelona en Warschau.
De kunstenaar
Ecuador behoort tot een van de armste landen van Zuid-Amerika. Net als de inwoners van Bolivia en Peru leeft de gemiddelde Ecuadoriaan ver beneden de armoedegrens. Ook Oswaldo Guayasamin is opgergoeid in arm gezin. Hij besloot echter, tegen de wens van zijn vader in, naar de hogeschool voor de kunsten te gaan. Hij studeerde af aan de Escuela de Bellas Artes de Quito als schilder en beeldhouwer.
Hij richt zijn eerste tentoonstelling in op 23 jarige leeftijd (in 1942). Hij behaalde vele nationale onderscheidingen en werd in 1952 (op 33 jarige leeftijd) bekroond met de Grote Prijs van de Biënnale van Spanje en later de Grote Prijs van de Biënnale van Sao Paulo.
Gedurende zijn leven heeft Guayasamin zich ook in politieke kringen bewogen. Hij was voorstander van de Cubaanse Revolutie en zo was hij goed bevriend met Fidel Castro. De overeenkomst tussen beide zat vooral in het afzetten tegen de USA en het kapitalisme. Juist deze contacten gaven Oswaldo echter een vreemde ‘status’ bij zijn doelgroep. Veel van hen wezen naar de politiek als oorzaak van hun financiele situatie.
Ook de vestingsplaats van het museum is in dit licht beschouwd niet gelukkig gekozen. Het museum ligt in een van de rijkste wijken van de hoofdstad. Een stuk stad waar de gewone Ecuadoriaan niet komt. Het klinkt ironisch, maar je kunt hier misschien ook uit concluderen dat Oswlado Guayasamin iets heeft bereikt dat vele moderne kunstenaars niet is gelukt: de politiek bereiken met zijn kunst en daarmee de standpunten van het volk op de juiste plek onder het voetlicht brengen.
Zijn laatste exposities waren in het Museo del Palacio de Luxemburgo in Parijs, en in het Museo Palais de Glace in Buenos Aires, in 1995. Oswaldo Guayasamin stierf op 10 maart 1999, 79 jaar oud.
Mocht je ooit in de gelegenheid zijn een reis te maken door Ecuador, wat ik je ten zeerste aanraad, vergeet dan niet een bezoek te brengen aan dit ietwat moeilijk bereikbare, maar zeer waardevolle museum. Je zult er zeker geen spijt van krijgen.
(al was het alleen maar vanwege het uitzicht…)
Meer informatie over het museum en de kunstenaar?
http://www.ecuador.com/museums/fundacion-guayasamin/
http://www.guayasamin.com/pages_ing/index.php
http://www.capilladelhombre.com/
http://nl.wikipedia.org/wiki/Oswaldo_Guayasam%C3%ADn