Gluren bij de buren: innovatie binnen het formele onderwijs

Op 18 februari 2011 heb ik een unieke kans gekregen om een bijeenkomst bij te wonen bij de Verdieping—het splinternieuwe expertisecentrum op het gebied van ICT en onderwijs van Kennisnet. In een kleine groep van leerkrachten en commerciële partijen die werkzaam zijn binnen het (primaire) onderwijs, is er gekeken naar een paar nieuwe technologieën en naar innovatie in beleid.

De ruimte is futuristisch en maakt gebruik van beeldtaal uit de binnenkant van een computer. Hier zullen management teams en directies van scholen komen om inspiratie op te doen voor het maken van keuzes over innovatie in hun beleid. De ruimte dient ook als een showroom voor nieuwe technologieën en best practices uit de praktijk.

Augmented Reality
AR is een hot topic in de erfgoedwereld, maar speelt kennelijk ook in het onderwijs. Een eenvoudige voorbeeld waarop deze technologie ingezet wordt in het onderwijs, is een prentenboek dat verrijkt wordt met AR onderdelen. Helaas zijn deze boeken nog niet in het Nederlands beschikbaar. Ik denk dat ik destijds beter had opgelet tijdens de aardrijkskundeles als ik bewegende plaatjes had. Hoe AR praktisch ingezet kan worden, laat een inspirerende video van BMW op YouTube zien. Zal dit de manier zijn waarop toekomstige monteurs leren hoe ze iets onder de motorkap moeten doen?

Kennisnet heeft zelf een onderwijspilot gedaan met de Digischool om te kijken naar de bruikbaarheid van AR in praktijksituaties van leefomgeving onderwijs; meetkunde, wiskunde en aardrijkskunde. Hiervoor hebben zij de iOS AR browser iBetelgeuse gebruikt en een soortgelijke app voor Android. De uitkomsten waren positief, binnen zowel het primair als binnen het secundaire onderwijs.

Robotica
Tijdens de workshop over robotica hebben wij kennis gemaakt met twee soorten robots die op verschillende manieren ingezet kunnen worden in de klas. Nao is Frans (ondanks de Japans klinkende naam). Hij is een indrukwekkende humanoïde robot en is bijna 60cm lang, uitgerust met gyroscoop en een tal sensoren om zo de omgeving waar te nemen. Met de meegeleverde software is het vrij eenvoudig om simpele handelingen te programmeren, zoals dansen of praten. Als je een beetje technisch aangelegd bent, kun je dit uitbreiden met eigen code om geavanceerde dingen te verwezenlijken, zoals empathie nabootsen.

Doordat Nao redelijk simpel te programmeren is en dicht in de buurt komt van een mens, kan hij bijvoorbeeld ingezet worden als een middel om autistische kinderen te helpen om emoties te begrijpen. Dit omdat handelingen uitgesplitst worden in makkelijk te begrijpen ‘modules’. Voor €10.000,- per robot is Nao echter nog te prijzig voor (structureel) gebruik in de klas, zeker als hands-on activiteit.

Naast Nao, hebben wij ook een demo gehad van Lego Mindstorms, wat in ieder geval een goedkoper oplossing zou zijn dan Nao. Deze robots kun je zelf bouwen, op de pc makkelijk programmeren en ook simpele taken laten uitvoeren, zoals een circuit volgen. De kinderen kunnen zelf aan de slag, een stappenplan volgen of eigen creaties bouwen en zo spelenderwijs leren over de techniek, onder andere.

Innovatie en beleid
Kennisnet directeur Frans Schouwenburg heeft een presentatie gehouden over de drijfveren van innovatie in het onderwijs. Hij spreekt over ‘eigenaarschap’, wat geeft aan dat overtuiging over de adoptie van verandering binnen de organisatie heel belangrijk is.

Wikiwijs is een massale orthotheek en een community voor leerkrachten, gebouwd in opdracht voor de Ministerie van OCW door Kennisnet en de Open Universiteit. De website is een feite een portal die content haalt uit een aantal databases. Door de grote hoeveelheid aan beschikbare lesmodules, is het voor de leerkracht moeilijk te beslissen wat de moeite waard is en wat niet. Content wordt beoordeeld door de gebruiker—die zich op deze manier eigenaar voelt van de content—maar dit is niet voor iedereen handig, aangezien niet iedere klas hetzelfde is. Er zijn drie groepen ontstaan:

• De groep die tevreden is met de wisdom of the crowds
• De groep die kijkt naar door autoriteiten bepaalde keurmerken
• De groep die eigen keurmerken ontwikkelt voor hun eigen situatie (denk aan het speciale onderwijs of gymnasia)

In de presentatie zijn een aantal katalysatoren voor innovatie genoemd, waaronder:

• Gebruiksgemak: tijdwinst, integratie, gemak, genot, verbetering op de huidige situatie
• Noodzaak: tegenvallende prestaties, laag tevredenheid, gering budget, organisatorische veranderingen
• Bewijsmateriaal: evidentie van meerwaarde, best practices

In 2004 publiceerde Kennisnet het Vier in Balans-model, dat laat zien hoe ICT succesvol ingevoerd kan worden in een school. (zie PDF Vier in Balans Monitor 2010)

Innovatie kan op twee manieren ingevoerd worden: onderwijs- of techniekgedreven. De slagingskans van onderwijsgedreven innovatie is vele malen groter, want de organisatie staat achter die verandering. Vaak wordt innovatie echter uit techniek geboren en tegen de stroom in naar de directie geduwd. Dit komt mij bekend voor, wellicht ken jij hier ook een voorbeeld van.
Kunnen wij hier lessen uithalen? Ik denk het wel.