Musea in 2012: de ommekeer?
Centraal op dit zesde Museumcongres stonden vier – in plaats van één – thema’s: Politiek in tijden van (post)populisme, het belang van de collectie, morrelen aan de autoriteit van het museum en samenwerken. Dit jaar werd niet voor één overkoepelend thema gekozen omdat een deelnemer aan het vorige congres “de urgentie gemist had”. Ik licht twee van de acht keynotes toe, Frans Timmermans, lid van de Tweede Kamer en Olinka Vistica, directeur van het Museum of Broken Relationships.
Frans Timmermans, Museummensen laat u horen!
De museumwereld moet stelling nemen tegen de politiek, want kunst en cultuur is te belangrijk om aan politici over te laten”, aldus Frans Timmermans. Hij raadt het publiek aan zich te betreden op het terrein van de politiek en de journalistiek omdat museummedewerkers zelf er het meeste vanaf weten.
Timmermans start met een kritische noot richting de museumwereld. Hij vindt het onfatsoenlijk dat Freek de Jonge zich wel liet horen tijdens de ‘Mars der Beschaving’, maar toen er flink bezuinigd werd op de sociale zekerheid was het stil. Hierdoor wordt juist het idee gewekt dat de museumwereld een in zichzelf gekeerde sector is. “En dit willen we juist niet,” proclameert hij. Het is verkeerd bij voorbaat er vanuit te gaan dat je goed bezig bent. Het gaat juist om het onderzoeken waarom deze rancune tegen kunst en cultuur bestaat in de samenleving.
Nationaal Historisch Museum
Een ander voorbeeld is het niet slagen van het Nationaal Historisch Museum. De politiek had met dit project als doel de nationale identiteit vorm te geven. Bij de museumdirectie speelde echter andere belangen mee. De samenwerking tussen politiek en directie werkte niet en Timmermans verwijt dit de politiek.
Olinka Vistica, Museum as a roller-coaster of emotions
Aanleiding voor het starten van het Museum of Broken Relationships is de uitgaande relatie van mevrouw Vistica. Zij en haar ex-partner wilden deze negatieve gebeurtenis omkeren tot iets positiefs. Met dit idee is het museum als project gestart in 2006 in Zagreb, Kroatië. Inmiddels heeft het exposities verzorgd in 20 steden en over 15 landen.
Universeel gevoel
Het succes is te danken aan het universele gevoel van mensen na het verbreken van een relatie. Mensen denken dat ze de enige zijn die dit meemaken, maar merken nu dat het een deel van ieders leven is. Het museum roept mensen op hun emotionele object te doneren en ontwikkelt hiermee de exposities. Donoren worden onderdeel van ‘een collectieve emotionele geschiedenis’.
Succesfactoren
De zes succesfactoren: kracht van persoonlijke objecten, vertellen van verhalen, gemeenschappelijke nieuwsgierigheid, rituele catharsis, persoonlijke verandering en een universeel gevoel van begrip en compassie. De tentoonstellingen zijn mobiel en vinden op allerlei plekken in de stad plaats. Belangrijk is de sociale rol die het museum speelt. Via Facebook delen mensen van over de hele wereld hun ervaringen met elkaar. De Nederlandse collega’s prijzen Visitica als het museum dat “de liefde introduceerde in de museumwereld”.
Toekomst
De moeilijke tijden waarin musea verkeren, klonken door in alle keynotes. Hoe moet het nu verder? Verworden de musea een blok aan het been van politici en betekent dit het einde van het instituut museum? Of wordt het museum het actuele en identiteitsbepalende instituut van de 21e eeuwse mens? Hier is geen antwoord op gekomen tijdens dit congres. Na een afsluitende borrel vertrekken de deelnemers naar huis en is het de vraag of ze stoppen met “gewoon weer doen wat ze toch al gewend waren”, zoals vorig jaar. De hoofdredacteur van de Museumvisie, Chris Reinewald, hoopt op het tegendeel. Maar de realiteit is hard en gezien de getrouwheid aan gewoontes van de mens is het waarschijnlijker dat de museummensen op maandag weer verder gaan met waar ze mee bezig waren.