MW2008 # 4: wiki’s

De conferentie Museums and the Web 2008 (MW2008) vond april j.l. plaats in Montreal, Canada. Dat is alweer even geleden. Ik kwam vandaag aantekeningen tegen die ik destijds gemaakt had bij de lezing van Jonathan Bowen over wiki’s. Aangezien we (= de ‘hoofdredactie’ van Erfgoed 2.0: Simone Stoltz en ik) al lang het plan hebben een wiki over e-Cultuur en nieuwe media (Web 2.0) voor de erfgoedsector op te zetten, als vraagbaak en naslagwerk, wil ik de tekst alsnog plaatsen. Hopelijk krijg ik van de lezers extra informatie en tips en nog mooier: bijdragen aan de wiki zodra die er is!

Jonathan Bowen – wiki’s
“Er zijn nog meer mensen die lezen op het web dan mensen die schrijven. Dat is langzaam aan het veranderen,” zegt Jonathan Bowen, een van de sprekers tijdens Museums and the Web 2008. Er zijn ook meer mensen die wiki’s raadplegen dan mensen die eraan bijdragen. Wellicht verandert dat ook langzaam.
Mede onder invloed van weblogs en andere sociale media (FlickR, twitter, Last.fm, Delicious, etc. etc.) gaat dit waarschijnlijk sneller gaat dan hij denkt.
Neil Perkin (Only Dead Fish) zegt over sociale media en bijdragen daaraan: “Media (brands) are increasingly defined less by the platform and more by the community and what you can do for that community: Be useful.”

Een wiki biedt de individuen in een community (of een groep met een gedeelde interesse) de mogelijkheid om waardevolle en bruikbare content aan elkaar ter beschikking te stellen, waardoor de algehele kennis van zo’n community toeneemt. Binnen zo’n community zijn er meer en minder invloedrijke personen, met meer en minder autoriteit. Degene met de autoriteit kan daarin de functie van een gids of loods vervullen. Niet alles is voor iedereen interessant en een gids kan de krenten uit de pap halen of tonen waar zich mogelijkerwijs valkuilen bevinden.

De eerste wiki, begonnen in 1994 [Ward Cunningham], verscheen in 1995. En zoals het Web oorspronkelijk is opgezet om meerdere mensen in staat te stellen kennis te delen, informatie uit te wisselen en samen te werken, wat we nu Web 2.0 noemen, zijn wiki’s ook bedoeld om, bovenop het vormen van een verzameling deskundigheid (zoals een encyclopedie), diverse mensen daaraan te laten samenwerken. Dit werkt, naast informerend, natuurlijk ook inspirerend en dat is een bindende kracht die nog vaak onderschat wordt. 
Voor een erfgoedinstelling, die doorgaans een publieksgerichte functie hebben en veelvuldig te maken hebben met zowel (gepassioneerde) vrijwilligers als (vooralsnog matig geïnteresseerde) jongeren, bieden wiki’s daarom een uitgelezen kans om verschillende mensen vanuit diverse invalshoeken te laten participeren en elkaar enthousiast te maken met zinvolle inzichten. Dat komt om te beginnen de context van collecties en de betrokkenheid van bezoekers ten goede.

expertise en betrouwbaarheid
Of is voor een waardevolle wiki uitsluitend deskundigheid nodig? Met andere woorden: zouden slechts kunsthistorici, conservatoren en andere erfgoedspecialisten aan een wiki over erfgoed mogen bijdragen? En is het belangrijk om ook nog eens vlot en overtuigend te kunnen schrijven?
Jimmy Wales, oprichter van wikipedia, zegt over de wikipedia community:“One part anarchy, one part aristocracy, one part democracy, one part monarchy”

sceptici
Tweakersnet meldde in 2005 dat Jimmy Wales in een reactie op een onderzoek erkende dat de kwaliteit van Wikipedia-artikelen vaak te wensen overlaat. Iedereen kan immers vrijelijk bijdragen en er is geen controle op de juistheid. Deze kritiek werd in het algemeen weggewuifd door aanhangers van het open systeem, die betogen dat de community een zelfreinigend vermogen heeft. Er werd ook gezegd dat wikipedia in vergelijking met de Encyclopedia Brittannica een overeenkomstig foutpercentatge zou hebben, of zelfs nog beter scoren.
Blogger Nicholas Carr controleerde twee willekeurige Wikipedia-artikelen op juistheid en publiceerde daarover. “Dit is waardeloos, en onsamenhangend kliekje van twijfelachtige ‘feiten’ die als geheel minder vormen dan de som der delen”, aldus Carr. 

In een reactie op de publicatie van Carr gaf Wales toe dat de twee aangehaalde wikipedia artikelen “genant” en “onleesbare rotzooi” waren. Vervolgens vroeg hij zich af wat er aan de situatie te doen zou zijn, een vraag die aanzienlijk lastiger te beantwoorden was (en is). Mede-oprichter Larry Sanger, die inmiddels niet meer betrokken is bij het wikipedia project, maar het alternatief Citizendium heeft opgericht, stelde destijds voor dat het project zich niet meer moet afzetten tegen gevestigde experts, maar hun kennis juist moet gebruiken. Sanger stelde dat de door Wikipedia-ideologen zo geprezen “collectieve kennis” voor een encyclopedie uiteindelijk tekort schiet. Bij Citizendium gaat het om betrouwbaarheid en kwaliteit en niet om kwantiteit zoals hij dat aan wikipedia toedicht.

Om te zien wat nu het verschil in benadering tussen 2005 en 2008, is een aankondiging van begin dit jaar op het eigen weblog van Jimmy Wales interessant: “Today at Wikia we have released our social networking features for MediaWiki under the GNU GPL 2.0. The best place to see this running live is at Halopedia, our Halo site.
I am excited about all the stuff going on in this space. With google’s open social initiative, our work in social search and social networking for mediawiki, I think the whole wiki/free culture space is about to get a whole lot more interesting.”
Grappig om dit in verband te bedenken dat een wiki, anders dan een forum of een weblog, niet over discussie en voortdurende aanvulling, maar over consensus gaat, iets wat beide oprichters nog niet hebben bereikt als het om wiki’s gaat. Wat overigens een aanbeveling kan zijn.

samenwerken en delen
Terug naar Jonathan Bowen volgens wie het succes van een wiki afhankelijk is van de mensen, de community eromheen. Daarbij er wellicht vanuit gaande dat zich in die community ook voldoende experts bevinden. Techniek is en blijft van ondergeschikt belang, zeker naarmate de software steeds laagdrempeliger wordt en de gebruikers steeds ervarener. Binnen zo’n community is vooral iemand nodig die de wiki op gang brengt, die anderen motiveert en betrokken maakt, maar daarbij ook de techniek beheerst, waardoor anderen zich daar minder mee bezig hoeven te houden. Deze persoon kan een erfgoedinstelling zijn, een conservator, of bijvoorbeeld ook een student. Wanneer vrijwilligers vervolgens helpen om onderwerpen (lemma’s) te beschrijven en te annoteren, scheelt dat natuurlijk in de hoeveelheid tijd die het kost voor de erfgoed instelling om een wiki op te zetten. Bovendien werkt deze participatie en betrokkenheid in de hand.

“In the past you were what you owned. Now you are what you share.”
Charles Leadbeater – We Think

diverse wiki’s
Bij een wiki denken veel mensen allereerst aan Wikipedia, het bekendste voorbeeld. Wiki’s zijn er in meerdere soorten en maten, veelal gratis (open source) software [wetpaint, drupal, peanutbutter wiki, en meer ]. Er zijn wiki’s waar iedere (geregistreerde) gebruiker aan kan bijdragen. Het komt ook voor dat via een link op de website mensen een bijdrage kunnen leveren. Daarmee is het mogelijk een specifieke groep gebruikers te trekken, die doelgericht naar de website komt. Er zijn ook hybride vormen mogelijk, waarbij door experts (min of meer statische) pagina’s gegenereerd worden en er daarnaast (dynamische) discussie pagina’s  zijn waar meerdere mensen (ook “amateurs”) hun bijdrage kunnen leveren.

voorbeelden
The Newark Museum
Brooklyn Museum [zie ook eerdere post]
Amersham Museum (dit is een pbwiki. Deze wiki is password protected, wat bij een kleine community wel kan werken en het voorkomt dan monitoring, je weet immers precies wie er aan meeschrijven)
discovery.muhs.org/MN150
Thomas Jefferson wiki (hoofdpagina’s door experts, discussie pagina’s voor bijdragen)

Placeography (met embedded google maps!)
mediawiki
Nokia  developer community
Object wiki ( wiki van Science Museum; Frankie Roberto)
Postalheritage wiki
Virtual Museum World

en verder
wikitravel (

laatste updates worden geprint
persoonlijke gidsen op maat: in een week geleverd)

ushahidi (crowdsourcing m.b.t. crisis informatie, “Allowing anyone to submit crisis information through text messaging using a mobile phone, email or web form”)

Nog meer over wiki’s lees je o.a. op http://www.wikinomics.com/blog/