My Lai Memorial Site

Slechts 42 jaar geleden vond op 16 maart het afgrijselijke bloedbad in het Vietnamese My Lai  plaats. In dit artikel wil ik daar niet in detail op in gaan, omdat ik er vanuit ga dat we de gruwelverhalen allemaal kennen en niet opnieuw hoeven op te rakelen. Waar ik het vooral wel over wil hebben is de impact van de alweer enige tijd geleden opgerichte My Lai Memorial Site.

In 2006 bezocht ik Vietnam, een geweldige reisbestemming en voor de gemiddelde globetrotter een land dat je abslouut niet mag overslaan. Prachtige natuur, verrukkelijk eten en een onmiskenbaar vriendelijke bevolking. Een bezoek aan Vietnam kan niet zonder de nodige Oorlog-gerelateerde bezoeken. Zo zijn uiteraard de Cu Chi tunnels, waar de Vietcong zich lange tijd schuil wist te houden, zeer bekend. Ook Kim Phuc, het 9-jarige meisje dat op foto de wereld in kwam als het ‘napalmmeisje’. Allemaal afschuwelijke onderwerpen, maar een realiteit als je Vietnam bezoekt.

Ik zal eerlijk zijn dat de geschiedenis van My Lai mij voordien niet veel zei. Niet omdat het met niet zou interesseren, maar simpelweg omdat ik er niet veel van wist. Ik kon het niet corresponderen met het leven dat ik zelf leidde en de cultuur waarin ik ben grootgebracht. Ik was zelfs nog niet geboren toen My Lai ten onder ging. Deze mindset heeft voor mij persoonlijk de impact van de Memorial Site nog groter doen zijn, ik begon immers redelijk onbevangen aan het bezoek. Nog steeds kan ik ‘bedolven worden’ door de herinnering aan deze plaats.

Op de My Lai Memorial Site tref je een reconstructie van het toenmalige dorp My Lai, een museum en een soort bezoekerscentrum. Wij kwamen met een grote groep op de site en werden’op het bezoek voorbereid door een intrdouctiefilm. Een introductiefilm die al veel indruk maakte, omdat dit (voor mij) de eerste keer was dat het “bloedbad” vanuit een ander perspectief werd weergegeven dan vanuit die waar wij allemaal bekend mee zijn gemaakt door de media.
Na de introductiefilm kan men kiezen: eerst de site of eerst het museum. Wij begonnen in het museum. Bekeken met het oog van een professional stelt het museum ‘als museum’ niet veel voor. Hier en daar een knullige vitrine, een heleboel foto’s en voor de rest een hoop nagebouwde scenes met poppen op ware grootte. Maar met een onderwerp als dit maakt de entourage niets uit, dit verhaal vertelt zichzelf. Misschien wel juist doordat de foto’s in het museum zijn opgehangen vanuit de gedachte “het is zoals het is” komen de beelden ontzettend hard aan. Ik weet zeker dat ik er nu (imiddels moeder met navenante emotie) dusdanig van slag van zal raken dat ik ‘s nachts wakker zou liggen. De persoonlijke bezittingen van de slachtoffers die in de vitrines worden opgesteld, maakt dat de mensen op de foto nog meer ‘mens’ worden; zoals jij en ik. Dat de kinderen nog meer kind worden, zoals die van jou en mij.

Na een relatief korte tijd merkte ik ‘genoeg’ te hebben van het museum en ik was blij naar buiten te kunnen om weer ‘lucht’ te krijgen. De wandeling door het gereconstrueerde dorp was echter net zo adembenemend (vanuit de letterlijke betekenis) als het museum. De makers van deze site hebben ervoor gekozen om door middel van een weergave van in steen gemaakte personalia de slachtoffers te visualiseren. Het feit dat je als bezoeker van de site letterlijk op de (blote) voetafdrukken van vrouwen en kinderen loopt, maakt je besef van de slachtoffers en wat zij daar hebben moeten meemaken ineens aanzienlijk sterker. Daarbij hebben de ontwikkelaars van de site de slachtoffers ‘aanwezig’ laten zijn, door ook hun leefwijze in het dorp sterk te verbeelden. Zo zijn de woningen nagebouwd, waarbij extra informatie wordt gegeven.

Voor mij was het meest indrukwekkende een toevallige ontmoeting op de site. Op weg naar de uitgang was een oudere dame de planten op de site aan het bijwerken. Toen zij opstond en zich naar ons omdraaide, herkenden we haar duidelijk als één van gefotografeerden uit het museum.  Vol verbazing vertaalde onze gids dat deze mevrouw inderdaad een van de weinige overlevenden van het drama is. Zij heeft ondanks alle herinneringen de omgeving niet verlaten. Zij bleef háár dorp trouw en herdenkt de slachtoffers door vrijwillig de site te onderhouden. Wat er uiteindelijk voor zogde, dat we met een complete groep verstild het terrein verlieten. Het feit dat ze in alle rust vertelde geen wrok te koesteren, zonder woede of angst kan terugkijken en alle daders allang vergeven heeft. Zij leeft, naar het lijkt, een gelukkig leven…