Het museum als makelaar

Bij de titel ‘Het museum als makelaar’ dacht ik zelf niet allereerst aan de bijbehorende term cultuur makelaar, maar aan de gedachte dat musea misschien wel inkomsten kunnen genereren vanuit een ander soort cultureel ondernemerschap: projectontwikkeling, huizenverkoop en -verhuur etc. Maak een vergelijking tussen musea en bijvoorbeeld Natuurmonumenten, behoeder, beheerder en uitbater van een ander soort cultureel erfgoed, en je kunt bedenken dat er nog kansen liggen voor musea. Zeker op het gebied van cultuurtoerisme, citymarketing en nationale identiteit. Maar bij het symposium ‘Het museum als makelaar’ wordt iets anders bedoeld. Op 10 november 2011 organiseren de Erasmus Universiteit Rotterdam en het Erfgoedhuis Zuid-Holland in het Dordrechts Museum een symposium plaats onder die noemer. Dit is een voortvloeisel van het onderzoek ‘Community Museums Past & Present’ dat wordt uitgevoerd door de Erasmus Universiteit. Dit onderzoeksprogramma wordt gefinancierd door het VSB fonds in samenwerking met het NWO, waarbij het deel uitmaakt van het programma ‘Culturele Dynamiek’.
Op de desbetreffende webpagina van NWO staat veel informatie over dit onderzoek te lezen, alsook de insteek. “Gemeenschapsmusea zijn belangrijke instrumenten om nieuwkomers op weg te helpen in de samenleving, en worden door de politiek ook daarom verzocht. Community Museums Past & Present gaat na hoe het gesprek over erfgoed, materieel en immaterieel, wordt gevoerd en vanuit welke positie de professionals, politici en museummensen, spreken. Wie maken die tentoonstellingen? Zijn dat de nieuwe burgers zelf of laten ze het over aan de museale professionals? Wat is de invloed van nationale en Europese politici, met hun voorkeur voor canons en andere erfgoedlijsten, die de identiteit van Nederland of Europa moeten uitdragen?”

Bedenk daarbij dat het onderzoek inhaakt op de conventies van UNESCO (2003) (intangible heritage) en the Council of Europe (2005). Ik vind het een indringende vraag wie de tentoonstellingen maakt, vooral als je weet dat het logischerwijs de professionals zullen zijn die doorgaans de tentoonstellingen maken; maar maken die bijvoorbeeld gebruik van sociale media om de nieuwe burgers een stem te geven? Hoe doe je dat eigenlijk? Wat kun je nog meer doen dan tentoonstellingen maken in een museum?
Je kunt je ook afvragen wat er intussen, sinda 2008, al is veranderd; zowel ten aanzien van cultureel erfgoed (de noodzaak en de kosten) als ten aanzien van de identiteit van Europa. In Nederland lijkt het althans niet meer de politiek die gemeenschapsmusea verzoekt tot het op weg helpen van nieuwkomers, of vergis ik me daar nu in? En is Europa onder druk van een economische crisis meteen ook in een identiteitscrisis beland en zal er daarom eventjes heel weinig tijd zijn voor cultureel erfgoed? Of juist wel? Maar waar is dan het geld? Is een museum het geeigende instrument om de (nationale, historische, status quo) identiteit aan nieuwkomers over te dragen? Is dat vanuit de rol van autoriteit, van ‘consulaat’, van ‘ontvangstcomitee’? Natuurlijk hoop ik hier en nu met zo’n uitspraak een duit in het zakje te doen van de discussie.
Het onderzoek Community Museums Past & Present staat onder leiding van prof.dr. Marlite Halbertsma, hoogleraar Historische Aspecten van Kunst en Cultuur, (FHKW) en prof.dr. Paul van de Laar (Jurriaanse leerstoel Geschiedenis van Rotterdam, FHKW/hoofd collecties Historisch Museum Rotterdam). Het project start in de loop van 2008 en wordt afgerond in 2012. Twee onderzoekers (een aio en een post-doc) voeren het onderzoek uit.

De organisatie zelf verwoordt het gegeven duidelijk: ‘Wat maakt individuen tot een gemeenschap en welke rol kan het museum daarin spelen? Een gemeenschap is niet iets dat bestaat, maar zich ontwikkelt. Interesse voor bepaalde onderwerpen – zoals lokale geschiedenis, maar ook auto”s, moderne kunst of tv-series – is gebaseerd op keuzes die individuen kunnen verbinden met andere mensen die dezelfde belangstelling hebben. Het museum kan in dit proces de rol van culturele makelaar vervullen.” Op het symposium laten grote en kleine musea zien hoe zij gemeenschappen bij hun beleid betrekken en hoe gemeenschappen rond hun museum ontstaan.

Plaats: Dordrechts Museum, Dordrecht
Tijd: donderdag 10 november 2011, 10.00-17.00, inclusief lunch
Kosten: geen
Informatie: Marlite Halbertsma, halbertsma[EMAIL BESCHERMD]@[EMAIL BESCHERMD]eshcc.eur.nl
Aanmelden: Marion Loomans,  loomans[EMAIL BESCHERMD]@[EMAIL BESCHERMD]erfgoedhuis-zh.nl