Gestandaardiseerd diversificeren
Voor de definitieve versie van het hoofdstuk over ICT-Infrastructuur hebben we getwijfeld over afbeelding 10.
Diversificatie en standaardisatie zijn, zonder context, tegenstellingen. In combinatie met het plaatje kan de suggestie zijn dat we een oplossingrichting zien in het toepassen van standaardisatie van ICT aan de achterkant (de Back-office) en diversificatie aan de voorkant (de Front-office). De boodschap is echter genuanceerder.
Onderscheidende dienstverlening is een belangrijk doel bij marktwerking om concurrenten voor te zijn. Werkend vanuit het canvas voor businessmodel innovatie van Osterwalder kan een erfgoedinstelling zich op verschillende vlakken onderscheiden.
Met de collectie heeft een instelling vrijwel altijd al een unieke grondstof (Resource). Bovendien is het verzamelen van kennis over de collectie in de vorm van onderzoek, publiceren, restaureren, relateren, etc. een belangrijke activiteit voor vrijwel alle collectiebeheerders. De combinatie van kennis en collectie als vermaak, verrijking, leerstof of onderzoeksmateriaal is het traditionele aanbod (propositie) van musea, archieven, bibliotheken, monumenten en archeologie, waarvoor burgers en overheid voor willen betalen. Deze propositie heeft altijd een zeer divers karakter gehad afhankelijk van de beoogde klant (tentoonstellingsbezoeker, (amateur)onderzoeker, kunstliefhebber, schoolklas, etc). Ook de distributie verschilt daarbij van bezoeken aan het fysieke gebouw, luxe publicatie, catalogus en congressen tot lespakket en schooltelevisie.
Het internet verandert de vorm waarin het aanbod van erfgoedinstellingen wordt gedistribueerd naar digitaal. Ook wordt de relatie tussen aanbieder en klant anders over internet. Bij educatief materiaal kan een instelling er makkelijker voor kiezen om direct zelf een relatie aan te gaan met het schoolpubliek waar voorheen de uitgever als tussenpartij fungeerde. In andere gevallen wordt de relatie juist weer losser bijvoorbeeld bij tentoonstellingen waarbij via internet zonder aanvullende maatregelen het bezoek in aantallen, kenmerken en gebruik volledig onzichtbaar is.
Kortom: volop mogelijkheden voor diversificatie om een zo goed mogelijk dienstverlening en daarmee de basis voor een goed businessmodel te realiseren. Nergens is echter nog gesproken over de techniek. En daarmee kom ik bij de eerste nuancering bij de afbeelding: diversificatie in de dienstverlening kan prima zonder onderscheidende technieken te gebruiken. Mijn aanbeveling op dit punt zou dan ook zijn: diversificeer op inhoud maar gebruik daarbij zoveel mogelijk gestandaardiseerde en generieke technologie want dat drukt de kosten en bevordert de duurzaamheid.
Maar er is nog een ander argument vóór standaardisatie door erfgoedinstellingen ook bij hun dienstverlening. Specifieke digitale dienstverlening per instelling en collectie voldoet maar ten dele aan een gebruikersbehoefte. Het publiek vraagt daarnaast ook om dwarsverbanden door en overzichten over meerdere collectie. De diversificatie van erfgoedinstellingen niet alleen op inhoud maar ook op techniek bemoeilijkt dit. Ook in het maatschappelijk belang van het erfgoed als publieke sector is een minimaal niveau van generiek dienstverlening op basis van (open) standaarden bij zoveel mogelijk collectiebeheerders een meerwaarde.
DEN streeft met DE BASIS om samen met het veld consensus vast te stellen over wat die minimale eisen voor digitale dienstverlening dan zijn en welke standaarden daarbij worden ingezet. Doel is een situatie waarbij alle collectiebeheerders ook digitale contentproviders zijn. De collectie en de context van de samengestelde digitale collectie van Nederland is daarbij duurzaam toegankelijk in de vierde ring van dienstverlening voor hergebruik door derden.
De aanbiedende erfgoedinstelling beschikt zelf over superieure kennis van de content en heeft daarmee een voorsprong op anderen bij de exploitatie van de collectie. Hergebruik van diezelfde content door samenwerkingsverbanden, publieke portals en commerciele partijen hoeft dan ook geen concurrentie te vormen. In tegendeel: door het stellen van voorwaarden kan de contentprovider additionele maatschappelijke en economische baten genereren uit het hergebruik door anderen. Als dat geen businessmodel innovatie is!